Children of the Corn
Met mijn kinderen was ik in een labyrint dat
in een maisveld was aangelegd. We dwaalden zonder systematiek rond, en
steeds weer kwamen we bij een doodlopend einde. Dan keerden we weer om
en bij de volgende splitsing dachten we: zijn we hier nu al geweest?
Het deed me even denken aan de film Children of the Corn,
waar een jong stelletje niet uit het dorpje Gatlin, Nebraska weg kan
komen, omdat de wegen tussen de maisvelden hen steeds weer terugbrengen
naar waar ze al waren. In het dorpje zelf woont een cult die bestaat
uit kinderen die iedereen boven de achttien ombrengen.
In het maislabyrint waren ook veel kinderen, maar geen van
hen had een zeis bij zich om ons volwassenen letterlijk een kopje
kleiner te maken.
Uiteindelijk geraakten we weer uit het doolhof, via de ingang waar we het betreden hadden...
28 augustus 2021,
Steven Verhelst
Vergiftiging
Op de universiteit van Darmstadt werden zeven
mensen met vergiftiging opgenomen in het ziekenhuis. In een van de
universitaire gebouwen waren waterflessen en melkpakken vergiftigd
met een nog niet vrijgegeven substantie.
Ik las dat slachtoffers waren behandeld met een tegengif.
Ik vermoed dat het om een cyanide vergiftiging gaat.
Cyanide bindt niet zoals veel mensen denken aan het
ijzer in hemoglobine waardoor er geen zuurstof meer door rode
bloedcellen kan worden vervoerd. Het bindt aan een ijzer ion in
cytochroom C oxidase, een enzym in de ademhalingsketen, gelocaliseerd
in het mitochondrion, zodat er geen ATP meer gemaakt kan worden.
Als tegengif wordt onder andere natrium thiosulfaat
geïnjecteerd (wat leidt tot thiocyanaat) of natrium nitriet (dat
hemoglobine oxideert tot methemoglobine, dat cyanide bindt). Met dat
laatste moet je uitkijken, want als je te veel nitriet injecteert,
oxideer je te veel hemoglobine en kan je bloed geen zuurstof meer
transporteren.
Er zijn genoeg scheikunde laboratoria die potten met kalium cyanide hebben staan.
In 2008 kocht ik, toen ik mijn eigen laboratorium begon
aan de Technische Universiteit München, vijfentwintig gram kalium
cyanide. Ik geloof dat het de kleinste hoeveelheid was die ik kon kopen.
Moeten er strictere reguleringen komen voor dit soort
stoffen? Moeten er betere psychologische selectieprocedures komen om
mensen in laboratoria toe te laten? Of vinden rare mensen altijd wel
een manier om mensen om te brengen?
25 augustus 2021,
Steven Verhelst
Stones
Charlie Watts, de drummer van de Rolling Stones, is overleden. Hij was 80 jaar.
De Beatles of De Stones? Dat was de vraag vroeger.
Ik denk dat ik de vraag moet beantwoorden met De Stones.
Uiteraard ben ik meer een metal fan, maar de Rolling
Stones had ik altijd mee op roadtrips door California. Net als tijdens
mijn trainingen voor de Freisinger Volksfestlauf langs de rivier de
Isar. Mijn loop begon altijd met
Start me up, dat me tot de Korbinianbrücke over de Isar leidde. Als ik bij de eindsprint was aangeland, klonk
Paint it black door mijn oortjes.
Nu loop ik vrijwel altijd zonder muziek. Ik luister naar
de wind, naar kwakende eenden, naar voorbij razende fietsers, naar de
stenen die rommelen in mijn hoofd...
24 augustus 2021,
Steven Verhelst
Condoom
Tijdens het naar school lopen door een parkje, zag je vroeger nog wel eens een condoom in de bosjes liggen.
De eerste keer was, toen ik bij het naar huis gaan een paar jongens uit de buurt trof.
'Kijk, een kapotje,' zei de jongen met het gemeenste gezicht uit
de buurt, toen hij iets in de bosjes zag liggen. Zijn wenkbrauwen waren
donker en zijn ogen stonden een beetje scheel.
We keken.
Het zag eruit als een glibberig, dichtgeknoopt plastic zakje.
Wat het precies was, wisten we niet.
'Die heeft er flink diep in gespoten,' zei de schele.
We knikten, al wisten we niet precies waar het om ging.
Nu was ik 's ochtends vroeg aan het hardlopen.
Ik liep door parkjes, langs kanalen, tussen graslanden.
Alles wat ik in de berm zag, was hier en daar een verloren gegaan mondmasker.
Geen condooms, geen kapotjes. Lag dit aan de anderhalve
meter maatschappij? Deed men buiten in de open lucht niet meer aan
veilige seks tegenwoordig? Of hadden jongeren condooms volledig in
de ban gedaan?
Condooms - je werd er misschien nerveuzer van dan van de
aanstaande seks zelf. De verpakking open krijgen, dan hem erom doen, en
daarna, als ie nog stijf was, hopen dat je hem erin kreeg.
Misschien is het condoom daarom een van de beste anti-conceptiemiddelen.
Ik trainde voor een halve marathon en zag meerdere
mondmaskers op de grond liggen. Ik liep telkens zonder te
vertragen verder - niet zoals toen, in het parkje in
Vlaardingen-Ambacht, toen we staarden naar het dichtgeknoopte kapotje,
glad en glibberig, zonder dat we wisten dat het was, zonder dat we
misschien ooit zelf al gespoten hadden, zoals een paar jaar later, aan
het eind van de lagere school, in onze hand, op toiletpapier, in een
zakdoek.
19 augustus 2021,
Steven Verhelst
Taliban
Na de terugtrekking van de Amerikaanse troepen
uit Afghanistan zijn de Taliban razendsnel opgerukt en hebben sinds
kort het hele land inclusief hoofdstad Kabul in handen.
De vraag was misschien niet of dit zou gebeuren, maar
alleen wanneer. Het Afghaanse leger, getraind door de Amerikanen, gaf
zich heel snel over. En geef ze eens ongelijk. Afghanistan leeft sinds
de burgertwisten eind jaren zeventig met de moedjahedien en de invasie
van de Sovjet-Unie al meer dan veertig jaar in oorlog.
De meeste mensen willen ook eens leven zonder steeds bloedvergieten te zien.
Moet er ingegrepen worden?
De Amerikaanse president Biden zegt dat het aan de Afghanen zelf is.
En dat is misschien wel zo.
Is Amerika de politie van de wereld? Is de UN de politie
van de wereld? En wat te doen met andere ondemocratische staten, zoals
Noord-Korea? Moet men eisen dat er verkiezingen komen in Afghanistan?
En wat als de Taliban winnen? En wat te doen met leiders als
Loekasjenko en Poetin? Wie denkt dat de verkiezingen in Wit-Rusland en
Rusland eerlijk verlopen, leeft in een illusie.
Economische sancties lijken mij in elk geval op zijn
plaats zolang het regime niet democratisch is en mensenrechten schendt.
Maar wat te doen met Polen, Hongarijë binnen de EU?
Het lijkt wel alsof niet alleen het klimaat, maar ook het
politieke klimaat door de toenemende CO2 concentratie in de lucht
steeds verder polariseert.
16 augustus 2021,
Steven Verhelst
Hygrometer
In de Airbnb waar ik vorige week verbleef, hing een hygrometer, en ik dacht terug aan mijn opa.
Mijn opa had een barometer. Die hing in de gang. Elke keer
als hij er voorbij liep, tikte hij er op met de knokkels van
zijn wijsvinger. Dan versprong de wijzer iets met de klok mee of tegen
de klok in.
De zin van een barometer heb ik zelden begrepen. Maar ik ben dan ook geen weerkundige.
De hygrometer begrijp ik beter. Hoe vochtiger de lucht is, hoe lamlendiger je je voelt.
Bij vijfendertig graden en honderd procent luchtvochtigheid, schijn je zelfs na acht of zestien uur te sterven.
Ik heb geen barometer thuis, geen hygrometer, zelfs geen
thermometer. Want elk uur van de dag kan je het weer online opzoeken.
Daarvoor hoef je niet eens meer naar buiten te kijken.
Toch denk ik er nog af en toe aan hoe mijn opa tegen de
barometer tikte en dan kort iets mompelde. Over hoe het beter werd. Of
slechter.
13 augustus 2021,
Steven Verhelst
Klimaat
Alles gaat naar de verdoemenis. Dat zei mijn
co-promotor Prof. Dr. Gijs van der Marel vaak. Dan doelde hij niet
alleen op moleculen die wij als promovendi in het laboratorium hadden
gesynthetiseerd en die we zo snel mogelijk moesten analyseren voordat
ze uit elkaar zouden vallen.
Niet alleen moleculen dus, maar alles.
Het lichaam, de ziel, de lever.
Gebouwen, fatsoen, dieren, cultuur, zeden, klimaat, natuur.
ALLES.
Vandaag verscheen het klimaatrapport van de IPCC: het
Intergovernmental Panel on Climate Change. En het ziet er niet best
uit. De opwarming van de aarde zorgt voor weersextremen: hittegolven
(in Canada - op 50 graden noorderbreedte - zelfs tot 50 graden), enorme
bosbranden, extreme regenval met overstromingen tot gevolg, stijging
van de zeespiegel...
Kan de mensheid de klimaatverandering nog tegenhouden? Nee.
Kan de mensheid verhinderen dat de klimaatverandering nog erger wordt? Misschien.
Maar ik ben bang dat het niet gaat gebeuren.
Ik denk dat men economische groei verkiest boven klimaatverandering.
Ik denk dat men economische groei verkiest boven extreme zomers waarin mensen sterven van de h itte
Ik denk dat men economische groei verkiest boven overstromingen waarin mensen verdrinken en steden worden verwoest.
En dan ben ik nog optimistisch.
Alles gaat naar de verdoemenis - en ik ben bang dat dat gaat gebeuren.
9 augustus 2021,
Steven Verhelst
Medaillespiegel
Nederland deed het ongekend goed op de Olympische
spelen, met 10 gouden plakken en in totaal 36 medailles. 'We' eindigden
daardoor als hoogste land uit de EU in de medaillespiegel - voor
grotere landen als Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje.
België behaalde 7 medailles, waarvan 3 gouden. En
daarmee was het voor België de meest succesvolle Olympische Spelen
sinds 1924.
Nederland heeft ruim 17 miljoen inwoners, België 11,5
miljoen. Per aantal inwoners doen 'wij' het dus veel beter dan de
Belgen. En een toevallige uitschieter is het niet, want ook voor
België waren het historisch gezien succesvolle Spelen.
Waar komt dat verschil vandaan?
Ten eerste investeert Nederland veel meer geld in
topsport. Vlaanderen geeft twee keer zoveel uit als Wallonië,
maar gecombineerd nog niet de helft van wat Nederland doet. Maar geld
is slechts een klein deel van het verhaal. Het gaat ook om het beleid
dat er gevoerd wordt en de structuur in de sportorganisaties. En het
feit dat Vlaanderen en Wallonië apart beleid vormen, suggereert
dat er de structuur en het beleid minder efficiënt is
dan in Nederland. Misschien is dat slechts een deel van de verklaring.
Het geloof in eigen kunnen speelt volgens mij ook een rol, en in
België bespeur ik een pessimistischere blik over de mogelijkheden
van sportploegen dan in Nederland. Als Oranje meespeelt op een
eindronde van een EK of WK voetbal, gelooft de helft van de supporters
dat zij de finale wel zullen halen.
Een collega van mij schreef ooit: beter te vroeg gejuicht
dan helemaal niet gejuicht. En dat lijkt me de beste instelling.
8 augustus 2021,
Steven Verhelst
Mieke Gorissen
Tot drie jaar geleden deed de nu 38-jarige
Vlaamse wiskundelerares Mieke Gorissen alleen recreatief aan hardlopen.
Toen zij een looptrainer advies vroeg om haar techniek te verbeteren,
ging het letterlijk steeds sneller. Begin dit jaar werd ze Belgisch
kampioen veldlopen.
Toen ze op 18 april 2021 aan de marathon van Enschede
deelnam, liep ze opeens onder de limiet van het Belgisch Olympisch
Comité.
In Sapporo, waar de marathon van Tokyo2020 werd
ge-organiseerd, liep Gorissen haar tweede marathon ooit. In deze
Olympische marathon werd ze 28ste. Ze stond wenend aan de finish toen
een verslaggever haar deze imposante uitslag meedeelde.
Plotseling ontdekken dat je ergens enorm goed in bent -
samen met advies en enorm veel training uiteraard. Waar zouden
mijn potenties liggen? Ben ik onbewust een discuswerper, een
motorcrosser, een saxofonist, een toneelspeler, een darter, een
pokerspeler? Of ben ik slechts een chemicus met plezier in schrijven?
7 augustus 2021,
Steven Verhelst
Bad Salzuflen
Bad Salzuflen in Noordrijn-Westfalen is een
kuuroord rond een zoutwaterbron. Er zijn onder andere 'Gradierwerke'
opgesteld. Hier druppelt dit zout water langs grote bundels van
sleedoornstruiken, en komen er fijne druppeltjes in de lucht, wat goed
zou zijn voor de ademhalingswegen en de algemene gezondheid. Ook zijn
er thermen waar baden met verschillende zoutgehaltes te vinden zijn.
'Dit water smaakt vies,' zei mijn dochter, toen we het zwembad in gingen.
Maar het was goed voor je lichaam; je wordt er jonger
door. En we waren al zo veel jonger dan de gemiddelde bezoeker hier.
6 augustus 2021,
Steven Verhelst
Duitse asperges
Duitsers zijn gek op asperges. Elk voorjaar
weer ontstaat er een lokale gekte als het witte goud weer op de
menukaarten van restaurants en in de schappen van de groenteboer of
supermarkt liggen. Sommige mensen eten er zich een niersteen aan - want
in asperges zit relatief veel oxaalzuur, dat nierstenen kan veroorzaken.
In Bad Salzuflen, waar ik in de buurt op vakantie was, zag
ik op de kaart van een ijssalon een Asperge-Becher staan. Nee, het was
geen ijscoupe met aspergesmaak. Wel vanille-ijs in de vorm van
asperges, met kiwisaus, advocaat als hollandaise saus en slagroom
met een halve abrikoos erop als een soort spiegeleitje erbovenop.
Echte asperges zijn waarschijnlijk gezonder, maar welke asperges zijn lekkerder...?
4 augustus 2021,
Steven Verhelst
Hitte
Van April 2004 tot juni 2008 woonde ik
in Palo Alto, California. Ik was gewend aan de hitte, al werd het
in sommige weken wat te veel. Een van de oorzaken was misschien dat ik
op de bovenste verdieping van een appartementencomplex woonde dat
nauwelijks geisoleerd was.
In
mei 2008
kwam ik thuis en de wijzer van de thermostaat was verdwenen: het was 37
graden in mijn huis, en ik had geen airconditioning, alleen een
ventilator aan het plafond.
Eind juni en begin juli ging er nog een hittegolf door de
Verenigde Staten en Canada. Op verschillende plaatsen steeg de
temperatuur tot ver boven de veertig graden.
Nu is Zuid-oost Europa aan de beurt. Italië,
Griekenland, Turkije waar het kwik overdag oploopt tot 45 graden en 's
nachts het niet afkoelt tot onder de 30 graden. Griekenland heeft
al ruimtes met air conditioning ter beschikking gesteld voor
burgers om af te koelen.
In België is de zomer niet zo heet als de afgelopen
twee zomers. Twee jaar geleden zat ik samen met mijn kindjes
grotendeels binnen - met gesloten deuren en ramen om de hitte buiten te
laten. Toen was de zomer droog en heet. Nu is de zomer nat en naar mijn
smaak iets te koel.
Hoe extreem zal het weer in de toekomst worden, in
Amerika, op het vaste land van Europa? En zal ik ooit verhuizen naar
IJsland of de Faer Oer Eilanden?
2 augustus 2021,
Steven Verhelst
Plezier in sport
Van de Olympische Spelen heb ik nog niet heel
veel gezien, mede door het tijdsverschil met Japan. Ik volgde vooral
het wielrennen: de smak die Mathieu van der Poel maakte tijdens het
mountainbiken, de zilveren medaille van Tom Dumoulin bij de individuele
tijdrit, en de gouden medaille van Annemiek van Vleuten op datzelfde
onderdeel bij de vrouwen.
Dumoulin, die vorig jaar nog voor onbepaalde tijd gestopt
was met wielrennen, gaf aan het plezier in de sport weer te hebben
teruggevonden. Van Vleuten had nog altijd plezier, zei ze - en dat was
nooit weggegaan. Ze won een aantal dagen na de gouden medaille de
klassieker San Sebastian in Spanje.
Ik heb ook plezier in sport - voornamelijk hardlopen. Maar plezier in trainen heb ik niet altijd.
Hebben professionele sporters altijd plezier?
Welnee, natuurlijk niet.
Het meest werd ik me hiervan bewust door een passage uit
het boek van Haruki Murakami "What I talk about when I talk about
running". Murakami - zelf een fervent marathonloper - vroeg een
professionele loper eens of hij plezier had in het trainen. Murakami
had vrijwel meteen spijt van de vraag, want de loper was verontwaardigd
en zei: natuurlijk niet.
Daar zal ik aan denken als ik af en toe - 's ochtends
vroeg - ga trainen voor de halve marathon die ik half september wil
gaan lopen.
1 augustus 2021,
Steven Verhelst
