De laatste week van het jaar is de tijd voor lijstjes, overzichten, samenvattingen. Mijn jaar begon met Veuve Clicquot champagne en wordt afgesloten met Pilsner Urquell. De rest van 2008 kan samengevat worden in één zin: ijdelheid, het najagen van wind.
 

 

De trein naar Plzen zit vol jongeren die hun oudjaar in Praag gaan vieren. Hun enige levensdoel voor de komende dagen bestaat uit dag en nacht zuipen, en ’s ochtends proberen om niet te kotsen. Eén jongen met bleek gezicht lukt dat niet erg. Hij is al twee keer mijn coupé gepasseerd om naar het toilet te gaan, telkens met een flesje bier in zijn hand waarmee hij de zure smaak, nadat hij weer van het toilet komt, uit zijn mond probeert te spoelen.
   Ik ben blij als ik de trein uit mag.
   Wanneer ik eindelijk bij mijn hotel in Plzen arriveer, verwelkomt de receptioniste mij op een toon waarmee Russische generaals bevelen geven. De TV op mijn kamer daarentegen heeft een persoonlijke boodschap.
   Dat is mijn eerste indruk van Plzen: elektrische apparaten zijn vriendelijker dan mensen.

 
Op de tafel van mijn vader, gepensioneerd leraar Nederlands, lag een leerboek Literatuuronderwijs. Op een van de eerste bladzijden kwam ik het lied van heer Halewijn tegen, een oude ballade over een zanger die jonge meisjes verleidt met zijn liederen en hen daarna op het platteland vermoordt. Kortom, een verhaal van alle tijden.
   Een koningsdochter, die met heer Halewijn meegegaan was, was echter snel genoeg om het hoofd van Halewijn af te hakken voordat hij zelf toe kon slaan. Ze keerde terug naar het paleis. ‘Daer werd gehouden een banket./Het hoofd werd op de tafel gezet.’
   Hoe kun je deze literatuur nog interessant maken voor middelbare scholieren? vraag ik me af. Wie is een moderne Heer Halewijn? David Berkowitz? Ted Bundy? Marc Dutroux?
 

Vanmiddag at ik met Look en Mirjam in restaurant Loenz, aan de Markt in het centrum van Vlaardingen, slechts een paar panden verwijderd van het smalste huis van Vlaardingen, waar dichter Lévi Weemoedt ooit woonde.
   Vanaf 1971 gaf Weemoedt Nederlands op een Vlaardingse middelbare school. Aan een collega vroeg hij ooit: ‘Heb jij zin om morgen te gaan vissen?’
   De collega schudde zijn hoofd. ‘Ik moet morgen lesgeven.’
   ‘Ik ook,’ antwoordde Weemoedt. ‘Maar als wij willen gaan vissen, gáán we toch vissen?’
   Uiteindelijk verliet hij in 1984 het onderwijs, maar bleef tot 1992 in Vlaardingen wonen, voordat hij naar Assen verhuisde.
   Ook ik ben uit Vlaardingen weggetrokken, en belandde via Leiden en Palo Alto, Californië, in Freising, Duitsland. Ik denk niet dat ik ooit nog terug naar Vlaardingen verhuis. Of het moet zijn voor de allersmalste verblijfplaats; een kist, een urn, een asbeker.

Op het Plein in Den Haag maakten toeristen foto’s van de ingang van de Tweede Kamer, de gevel van het departement van Justitie, het standbeeld van Willem van Oranje.
   Er stond ook een eenzaam plaskruis. Waarschijnlijk wachtend op meer plaskruizen voor oudejaarsavond.
   Ik was een eenzame wandelaar met lichte aandrang, maar toch liep ik het plaskruis voorbij. Ik had geen zin om gefotografeerd te worden.

 
Bisphenol A wordt gebruikt als monomeer in de productie van polycarbonaat plastics en als polymerisatie-inhibitor bij de productie van PVC. Het lekt langzaam uit de plastics weg, en komt zo in voeding terecht.
   In 95% van de mensen is bisphenol A in meetbare concentraties aanwezig. Vooral bij hen die blikvoedsel eten (blikjes zijn gecoat met een dun laagje kunststof). En wie eet er nooit eens iets uit blik?
   Sinds de jaren 30 van de vorige eeuw wordt de verbinding bisphenol A al verdacht van toxiciteit. Maar bewijzen dat de huidige blootstelling schadelijk is, zijn niet onomstootbaar geleverd.
   De vraag is: gaan we er eerder dood van? Had bisphenol A nooit uitgevonden mogen worden? Dat is moeilijk te zeggen. Want kort door de bocht gesteld betekent de afwezigheid van bepaalde plastics ook de afwezigheid van houdbare en hygiënische voedselverpakkingen. En de afwezigheid van voedselhygiëne betekent meer ziekte en meer sterfte.
   Ik denk: veel uitvindingen zijn een stap voorwaarts en een klein stapje terug. Alles dient gericht op een verbeterde welvaart. Maar het utopia zullen we wel nooit bereiken. Daar is de mens toch echt te dom voor.

 
Voor degenen die niet van Kerst houden, is er Festivus; a festivus for the rest of us.
   Van Festivus was voor het eerst sprake tijdens aflevering 10 van het laatste Seinfeld-seizoen. Sindsdien wordt er hier en daar in de Verenigde Staten Festivus gevierd.
   Eén van de karakteristieke elementen van Festivus is the airing of grievances, het eruitflappen van frustraties van het afgelopen jaar.
   Mijn vorige vriendin deed het hele jaar aan airing of grievances. Ikzelf houd alles voor me. Tot vorige december, in de periode van Festivus, toen ik zei dat ze behoorlijk op mijn zenuwen werkte.
   Blijkbaar kon ze mijn airing of grievances niet bijzonder waarderen, want ze ging weg, en kwam nooit meer terug.

 
Verramsjte boeken zijn niet per se slechte boeken. Ooit kocht ik bij De Slegte het debuut van Jaap Scholten, de beste verhalenbundel die ik in mijn bezit heb.
   Vorige week zag ik 25 onder de 35 bij de Slegte liggen. Verhalen van veelbelovende jonge schrijvers. Maar afgezien van de bijdragen van Esther Ending, Esther Gerritsen, Ernest van der Kwast en Christophe Vekeman zat er weinig veelbelovends tussen. Eerlijk gezegd werd ik een beetje verdrietig van de kwaliteit.
   Ik neem mij voor om mijzelf in het nieuwe jaar met frisse energie aan het schrijven te zetten. Zodat er ooit een magistraal debuut zal verschijnen dat zich hopelijk kan meten met Bavianehaar en chipolatapudding.

 
Vroeger vond je nog wel eens een brief op straat, of een flard van een brief, met zinnen waar geen touw aan vast te knopen was. ‘Als je Leen die koffer had gegeven, was het allemaal goed afgelopen.’ Of: ‘Neem Trudy alsjeblieft niet mee naar het feest.’
   Mysterieuze berichten die de fantasie overuren bezorgde. Wat was Leen voor narigheid overkomen, en wie was in godsnaam die Trudy?
   Vanavond, op weg naar de videotheek, vond ik een mobiele telefoon op straat. Maar de sms-jes kon ik niet lezen. Niet vanwege een onbekend wachtwoord, maar omdat het ding kapot was.
   Waarom stuurt niemand elkaar meer ouderwetse brieven?

 
Soms valt je een woord te binnen, zomaar, zonder aankondiging, als een muntstuk dat op straat plotseling voor je voeten rinkelt.
   Ik stond voor de zuurkast in mijn laboratorium toen de naam Walter Mitty mij inviel, de hoofdpersoon van het beroemde verhaal van James Thurber. Walter Mitty, de man, die door zijn gedachten aan het dagelijks leven ontsnapt, die een held is zonder dat iemand dat weet.
   Ook ik verblijf vaker in de wereld van gedachten dan in de werkelijkheid. Want de werkelijkheid is een onaangename wereld, een wereld die opnieuw ontworpen zou moeten worden.

Voordat ik het vliegtuig terug naar München pakte, bezocht ik het Rijksmuseum in Amterdam. Het is nog steeds in verbouwing, en mijn favoriete schilderij, Het vrolijke huisgezin van Jan Steen, stond waarschijnlijk ergens in een kast.
   Het Sint-Nicolaasfeest was wel tentoongesteld.
   Als ik een schilder was, zou ik Jan Steen willen zijn, want Jan Steen is een verhalenverteller, net als ik. Alleen gebruikt hij geen woorden. Hij vertelt met penseelstreken.
 

 
Vorige week belde ik naar de KLM om te vragen of ik de hondenembryo op sterk water, die ik deze week bij Tom zou komen ophalen, met het vliegtuig mee mocht nemen.
   ‘Waar gaat het precies om?’ vroeg de vrouw aan de telefoon.
   ‘Een klein formaat hond. In een weckfles met water en formaldehyde.’
   ‘Formal... hoe schrijf je dat?’
   Ik spelde het woord.
   ‘Jaja. En hoe spel je het in het Engels?’
   ‘Precies hetzelfde,’ zei ik. Waarschijnlijk lag haar middelbare schoolopleiding al jaren achter haar. ‘En de chemische formule is CH₂O. In beide talen.’
   Een paar dagen later moest ik terugbellen. Het verzoek was afgekeurd, zei de vrouw die ik deze keer aan de lijn kreeg.
   ‘Kan hij  niet mee als huisdier?’ vroeg ik. Ik had al vaker mensen met hondjes in een kooitje gezien die als ruimbagage meegingen. Maar zelfs dat kon niet, omdat het dier niet meer leefde.
   ‘Dode dieren zijn geen huisdieren.’
   Daar moest ik het mee doen. Mijn hond blijft voorlopig in Nederland logeren.

 
Sinds ik zowat vijf jaar geleden uit Nederland verhuisd ben, ben ik ruim vier kilo afgevallen. Waarschijnlijk omdat het in het buitenland minder lekker snacken is.
   In Nederland zijn de frikandel en de kroket al jaren nummer 1 en 2 van de snackwereld. Ruim voor de nasi-schijf, bami-hap, kaassoufflé, kipkorn, hamburger, gehaktbal, mexicano en loempia, die de top tien compleet maken.
   In Duitsland kun je een frikadel krijgen, een platte gehaktbal. Of worsten, bijna allemaal van varken natuurlijk. De mensen zelf zien ook roze. Of bleek als een Weisswurst, wegens gebrek aan zonlicht. Maar in de donkere dagen voor Kerst kun je naar een kroket of frikandel speciaal lang zoeken.
   Een bezoek aan Nederland betekent voor mij vooral frikandellen speciaal eten. Want die vind je nergens anders ter wereld.

 
Als ik naar buiten kijk, word ik koud vanbinnen. Ik zie sneeuw, studentes die mutsen over hun oren getrokken hebben. Ze gaan in dikke winterjassen over straat. En met natte neus in plaats van natte poes.
   De winter neemt langzaam bezit van ons. En ik denk: de mens hoort niet thuis in de koude uithoeken van de wereld, maar in een subtropisch klimaat waar een bananenrokje volstaat.

Begin dit jaar kocht ik een aantal Barbies op de White Elephant Sale, de grootste rommelmarkt van Noord-Californië. Ze hangen in het mobiel ‘Suicide Barbie’. Want iedereen is wel eens neerslachtig. Ook Barbie.

Mijn eerste glühwein dronk ik twee jaar geleden op een kerstmarkt in Edinburgh, waar één kraampje de warme wijn verkocht. Op de Weihnachtsmarkt in München kom je elke twintig meter een glühweinkraam tegen.
   Ik hou niet van kerstmarkten en alle mensen die samendrommen om waardeloze snuisterijen te kopen. Ik blijf er liever uit de buurt, zoals ik ook uit de buurt blijf van lekkende olietankers, voetbalsupporters, en rondvliegende kettingzagen.

Het is vijf december, zit in mijn eentje aan een chocoladeletter te knagen en lees de correspondentie van Hermans en Reve. In december 1948 schrijft Willem Frederik Hermans, nog vrijgezel, aan (toen nog) Simon van het Reve, sinds kort getrouwd met Hanny Michaelis: “Ik wens je sterkte gedurende de komende feestdagen. Hoogstwaarschijnlijk zijn deze voor gehuwde lieden gemakkelijker te dragen. De vrijgezel op Sinterklaas of Nieuwjaar is tenminste een bekend droevig onderwerp.”

Gisteren zijn we in mijn laboratorium met cel-cultuur begonnen. We hebben de cel-lijnen ontdooid die in bevroren vorm opgestuurd waren vanuit de Verenigde Staten. Een fractie van de cellen was dood of kapotgebarsten. Maar er zijn er genoeg over om oneindig lang door te kweken en weer opnieuw in te vriezen als dat nodig is.
   Cellen kunnen relatief goed bewaard worden in vloeibare stikstof, omdat er een cryopreservative, een soort antivries wordt toegevoegd. Glycerol bijvoorbeeld. Of dimethylsulfoxide.
   Op die manier blijft sperma bijna oneindig lang goed. Ook bloedcellen kunnen worden ingevroren, en embryo’s in het 2, 4 of 8-cellige stadium. Frosties, zo worden mensen wel genoemd die geboren zijn uit bevroren embryo’s. Maar dit terzijde.
   Ook mensen hebben zich (na hun overlijden) laten invriezen, om in de toekomst weer ontdooid te worden. Ze hopen dat de wetenschap tegen die tijd de schade aan de cellen kan herstellen die optreedt tijdens het vriezen en ontdooien. Ik denk dat ze lang kunnen wachten. Heel lang.

Op zondagmiddag was ik in de Neue Pinakothek, waar deze maanden een speciale tentoonstelling is van landschappen door schilders uit de Haagse school. Ik kwam een aantal jonge vrouwen tegen, meisjes eigenlijk, die met hun baby door het museum liepen.
   Baby’s horen niet in een museum, en meisjes met baby’s al helemaal niet – tenzij het hun neefje of nichtje is. Meisjes moeten op zondagmiddag in een cafétje thee drinken en mooi zitten zijn. Inspiratiebron voor eenzame kunstenaars.

In de trein kom je nog eens mooie meisjes tegen. Meer dan thuis in elk geval.
   Tegenover me in de Regionalbahn vanuit München zat een blond meisje met zwarte wollen jas. Ze keek treurig en dat maakte haar nog mooier dan ze al was. Op de plaats naast haar stond haar weekendtas, waaruit de kop van een enorme Teddybeer stak. Veel meer kon er niet in hebben gezeten. Een onderbroekje misschien, een nachthemd, een tandenborstel. En een portefeuille met haar plaatsbewijs.
   Ze ging niet ergens heen, ze ging ergens vandaan. Dat gevoel kreeg ik.
   Met glinsterende ogen staarde ze naar buiten, over de besneeuwde velden. Ze pakte de beer en klemde die stevig tegen zich aan, alsof hij de enige in de wereld was die nog van haar hield.
 

Berichten | Column | Chemistry | Biografie | Links | Contact

Archief 2008

December 2008

November 2008

Oktober 2008

September 2008

Augustus 2008

Juli 2008

Juni 2008

Mei 2008

April 2008

Maart 2008

Februari 2008

Januari 2008

---

Archief 2007