Sorgenkind
In het nieuws
las ik dat de partydrug MDMA (het actieve bestanddeel van XTC - of
althans de chemische stof die in XTC zou moeten zitten) als gebruikt
gaat worden om mensen met post-traumatisch stress syndroom te
behandelen.
Het gebruik van drugs als medicijn en van medicijn als
drugs is natuurlijk geen nieuw idee. Meer dan tien jaar geleden las ik
de biografie van chemicus Albert Hofmann:
LSD, mein Sorgenkind.
Hofmann ontdekte, min of meer bij toeval, de
psychedelische stof LSD, waarvan hij dacht dat het medische toepassing
zou hebben. Dat dacht hij van wel meer geestverruimende middelen die
hij later in Midden- en Zuid-Amerika met de lokale bevolking aldaar
uitprobeerde. Maar het bleek dat deze middelen meer problemen
veroorzaakten dan dat zij oplosten.
Medische marihuana is in sommige staten van Amerika
veelgebruikt als 'medicijn' , van slapeloosheid tot stress. Op muscle
beach in Californië kwam ik drie jaar geleden een winkeltje van de
'Green Doctors' tegen, die zowat iedereen diagnostiseerde en medische
marihuana voorschreef.
Het gebeurt natuurlijk ook dat reguliere medicijnen misbruikt worden. Ik was ooit op een bijeenkomst van de '
zelfhulpgroep voor alcohol en drugs',
waar vrouwen rondliepen die verslaafd waren aan de pijnstiller Vidocin.
Dat zijn pillen met paracetamol en de opioïde hydrocodon. Nog
bekender is natuurlijk Valium, ook wel bekend onder de naam "mother's
little helper". Ik weet niet of die naam al eerder bestond of dat het
vernoemd is naar de
song van de Rolling Stones.
Ik blijf van al die pillen af. Er is een dunne lijn tussen
gebruik en misbruik. Ik neem dan nog maar een glaasje wijn. Of
twee.
IJsmaker
Sinds dit voorjaar hebben wij thuis een
ijsmachine - eigenlijk een keukenmachine met koelelement - want
ijsmaken is niets anders dan koelen en draaien, draaien, draaien. Dat
heb ik wel gelezen in het boek De ijsmakers van
Ernest van der Kwast.
Net als de hoofdpersoon van de ijsmakers hou ik van
onorthodoxe combinaties. Dus voor mij niet alleen frambozenijs,
mango-ijs en aardbeienijs. Zo maakte ik onlangs voor een voorgerecht
een ijs van Parmezaanse kaas. Een bolletje ervan op een bedje van
ruccola, met krokant gebakken proscuitto, kerstomaatjes en
balsamico-crème.
Welke volgende smaken er gepland staan? Ik wil nog wel
eens een tomatenijs maken, of basilicum ijs. Maar andere merkwaardige
suggesties zijn altijd welkom.
anti-Wöhler
Tot 1828 dacht men dat koolstofverbindingen
alleen door levende organismen gemaakt konden worden - door de magische
kracht van het leven. Dit idee van 'vitalisme' werd door een experiment
van de Duitse scheikundige Friedrich Wöhler ontkracht. Hij schreef
in 1828 in een brief aan collega Jakob Berzelius: "Ik kan ureum maken,
zonder het gebruik van nieren (van mens noch hond). Ammonium cyanaat IS
ureum."
In het menselijk lichaam wordt de schadelijke stof
ammonium, gevormd als afbraakproduct van eiwitten, onschadelijk gemaakt
door er ureum van te maken. Ureum wordt vervolgens uitgescheiden door
de nieren.
Ureum kan door een enzym van bacteriën, urease
(zie boven), ook weer omgezet worden in ammonium. Dagelijks ruik ik het
als ik de luierbak van mijn zoon open en een walm van ammonium
mij tegemoet komt. Dan denk ik heel even aan Friedrich
Wöhler, en dat compenseert de geur enigszins.
Palahniuk
In juli beloofde ik een column te schrijven
over mijn bezoek aan een lezing van schrijver Chuck Palahniuk.
Misschien de meeste interessante lezing was ik ooit was. Lees er
hier meer over.
Wigman
Deze week kwam het verzamelde werk van Menno
Wigman uit - waarschijnlijk de beste dichter in het Nederlandse
taalgebied van de afgelopen decennia. Vorig jaar overleed hij.
Ooit trad hij op in café De Waal in Vlaardingen,
waar ik met "Stichting Renaissance" een literatuurfestival
mede-organiseerde. Het was een memorabele avond, mede door het geringe
aantal toeschouwers, terwijl het overige deel van het café werd
bezet door reguliere stamgasten die gewoon hun brallerige moppen bleven
vertellen en van geen literatuurfestival afwisten. Wigman was enigszins
perplex maar bleef tijdens zijn voordracht stoïcijns.
Wij bleven zitten en keken ook stoïcijns naar de optredende Wigman.
Alles verdwijnt. Vergaat. Stuift weg.
Daarom nog maar een gedicht van Menno Wigman.
Levensloop
Voor bijna alles heb ik mij geschaamd.
Mijn nek, mijn haar, mijn handschrift en mijn naam,
de schooltas die ik van mijn moeder kreeg,
mijn vader die zich in een blazer hees,
het huis waar ik voor vriendschap heb bedankt.
Maar nu mijn vader aan vijf slangen hangt,
zijn mond steeds heser over afscheid spreekt,
nu hurkt mijn schaamte in een hoek. Hij stierf
zoals hij in zijn Opel reed: beheerst,
correct, zijn ogen dapper op de weg.
Geen zin in dom geworstel met de dood.
Hoe alles wat ik nog te zeggen had
onder de wielen van de tijd wegstoof.
Menno Wigman, uit: Dit is mijn dag
Click chemie
Al jaren hoop ik op 'click chemie' als winnaar van de Nobelprijs voor de scheikunde.
Click chemie, denkt u, wat is click chemie?
Click chemie is gedefinieerd door Prof. Barry Sharpless
als een set van chemische reacties die hoogefficient is, hoog
selectief, en mogelijk kan optreden in de aanwezigheid van reactieve
biomoleculen zoals eiwitten en DNA. De 1,3-dipolaire cycloadditie
tussen een azide en een alkyn is daar een goed voorbeeld van.
Click chemie is sinds 2004 toegepast om inhibitoren te
maken, om nieuwe materialen te maken, oppervlakten te functionaliseren
met moleculen, en ook om biomoleculen op specifieke plaatsen te
labelen. De toepassingen zijn enorm.
De prijs zou niet alleen naar Barry Sharpless moeten gaan,
maar ook naar Carolyn Bertozzi (vroeger op Berkeley, tegenwoordig aan
Stanford) voor toepassingen in bioorthogonale chemie, en uiteraard naar
Rolf Huisgen, die al in de jaren 60 van de vorige eeuw 1,3-dipolaire
cycloaddities heeft ontwikkeld.
Ze moeten echter opschieten: Sharpless is 78 jaar (en
publiceert nog steeds veel hoge impact artikelen), maar Huisgen is
zelfs al 99 jaar oud!
Hopelijk blijft Huisgen nog een paar jaar in leven, want
een gedeelde Nobelprijs voor click chemie vind ik verdiend.
Dit jaar ging de Nobelprijs voor de scheikunde naar de
ontwikkeling van de lithium batterij. Ook heel wijd toepasbaar en met
flinke maatschappelijke impact - dat geef ik toe - maar mijn hart ligt
dichter bij de bioorthogonale chemie. Dus ik wacht maar weer een jaar
en blijf hopen.
9 oktober 2019,
Steven Verhelst
Burger King
Ik
eet geen fastfood. Of althans, nauwelijks. Maar het was 4:30 in de
ochtend, we kwamen net van een feest, en de Burger King op het station
in Kassel was nog open. Wat staat je dan te doen? We waren op zoek naar
eten dat wat alcohol op zou zuigen. Functioneel eten. Smaak was van
ondergeschikt belang.
Ik bestelde een dubbele cheeseburger. Hopelijk zou ik me
de smaak niet lang kunnen herinneren. Misschien staat het woord
fastfood daarvoor. Snel eten, snel vergeten.
Slapen
Ik was op bezoek in de bierbrouwerij
van Chodovar in Tsjechië. In de gangen bij de bottelmachines zag
ik bovenstaand bedje. Wat het betekende, wist ik niet precies. Als je
vol bent van bier, slaap je goed?
Baden in bier
Ik had al veel bier gedronken in
Tsechië, maar nog niet eerder had ik gebaad in een bad op basis
van bier. Het bier was 34 graden; te warm om te drinken, maar gelukkig
stond er een koud glas bier naast mijn bad...
Wisselen
Op het station van Cheb had ik snel
wat geld gepind. Maar het automaat spuwde twee briefjes van 2000
Tsjechische kronen uit. 85 euro ofzo. Niet iets waarmee je even iets
kleins koopt.
Gelukkig stond ik in de trein naar Marianske Lazne in de
restauratiewagen. Daar hadden ze wel wisselgeld, dus kocht ik een
biertje. Ik had me eigenlijk voorgenomen te minderen en voor de avond
niet meer te drinken, maar nood breekt wetten. Dus stond ik in de heen
en weer schokkende trein snel een Tsjechische versie van een India Pale
Ale achterover te slaan. Smakelijk was het wel, en nu had ik flink wat
kleine biljetten in mijn portemonnee zitten. En dat was ook wat waard.
Drinktherapie
In het Tsjechische kuuroord Marianske
Lazne (in Duitsland ook wel Marienbad genoemd), kreeg ik bij het
inchecken in mijn hotel naast mijn sleutelkaart ook een 'medische
consultatie kaart'. Een van de categorieën omvatte een 'drink
therapie'. Wat dat precies inhield, wist ik niet. Ik ging er maar van
uit dat dit te maken had met de blikjes pils die ik in de minibar vond.
